Op 3 december hebben we de Kruisberggevangenis bezocht. Het was een bijzonder moment, omdat de Kruisberggevangenis wordt verkocht. De linker vleugel van het gebouw heeft geen monumentale status, waardoor de toekomst ervan onzeker is.
Het is indrukwekkend om te verblijven in een gevangenis waar 80 jaar geleden verzetsmensen gevangen zaten. Vanuit deze gevangenis werden onder andere de 46 mensen geëxecuteerd die bekend staan als de slachtoffers van de Rademakersbroek, evenals 25 geëxecuteerden bij de Woeste Hoeve.
De werkgroep Doetinchem Herdenkt kreeg in het kader van 75 jaar Vrijheid de beschikking over een ruimte in de Kruisberg. Door de coronamaatregelen moesten alle activiteiten destijds worden stopgezet. Toen Nederland weer “open” ging, verleende de gemeente Doetinchem toestemming om de bescheiden tentoonstelling langer te laten staan.
Aan de hand van de dagboeken van Iet Gerritsen kon worden achterhaald in welke cel deze jonge verzetsvrouw gevangen had gezeten. In deze cel volgde een toelichting op haar gevangenschap in de oorlog. Hoewel de cellen berekend waren op een persoon, zaten hier in deze ruimte in de oorlog 5 vrouwen gevangen.
Eind maart 1945, toen de Canadezen Doetinchem naderden, stond volgens een Führerbefehl gepland dat de laatste gevangenen van de Kruisberg gefusilleerd moesten worden. Dit werd echter niet uitgevoerd: 57 vrouwen en 6 mannen werden overgebracht naar Drenthe. De vrouwen werden opgesloten in Kamp Westerbork. Twee weken later, toen de Canadezen Kamp Westerbork naderden, werden 116 vrouwelijke gevangenen door een Duitse legereenheid meegenomen. Ze liepen vier dagen en vier nachten. Uiteindelijk werden zij bij het Groningse Grijpskerk vrijgelaten.
Elk jaar in april wordt deze tocht herdacht met een Vrouwenmars.
De foto’s van Jan Massink (800 stuks, in het geheim gemaakt) bieden een indringend beeld van Doetinchem tijdens de oorlogsjaren. Vooral de foto van het gemeentebord met de tekst “voor Joden beperkt toegang” grijpt de kijker aan.
Het bezoek werd afgesloten met een kijkje op de luchtplaats. Deze plek is in 80 jaar nauwelijks veranderd. Het was verbijsterend om te staan op dezelfde plek waar de mannen van het drama van de Rademakersbroek ooit de blauwe lucht zagen, net zoals wij dat tijdens ons bezoek deden.
Vrijheid
Geef elkaar de ruimte om te zijn wie je bent
Geef elkaar de vrijheid om te laten zien hoe je bent
Geef elkaar de ruimte om te zeggen wat je denkt
Geef elkaar de vrijheid om te doen wat je denkt
Geef elkaar de ruimte om jezelf te kunnen zijn
Vrijheid geeft je de ruimte!
An Bloemberg
Bron: Ode aan de vrijheid,
Uitgave: Magazine Regioprogramma Vrijheid
Meer info:
https://doetinchemherdenkt.nl/
